Emperyalist rakip ülkeler altın ve enerji alanlarında karşı karşıya gelmiştir. I. Dünya Savaşı çıkmıştır. Savaşın sonunda imzalan barış anlaşması, bu soruna çözüm getirememiştir. II. Dünya savaşının çıkacağı beklenmektedir. Almanlar, ırkçı bir ideoloji ile Yahudilerin altınlarına çökerek dünyaya savaş açmıştır. Savaşı kaybetmiş, galibi Amerika’dır. Rezerv para basma yetkisini almıştır. Bretton Woods Anlaşması imzalanmış, bu anlaşma ile 1 ons altın 35 dolara eşitlenmiştir.
1971 yılında Amerika bu anlaşmadan çekilmiştir. Borçlu bir ülkedir. O tarihlerde bütün sanayi üretimi petrolle yapılmaktadır. Artık karşılıksız para basarak doğunun zenginliklerine el koyulacaktır. 1973 yılında Arap-İsrail savaşında Amerikan yönetimi İsrail tarafında yer almıştır. Buna kızan İran yönetimi petrol üretimini durdurarak batı ekonomisini çökertmiştir. CHP’nin şansızlığı bu dönem iktidarda ve ezilenden yana olmasıdır. Bundan sonra petrol üreten ülkelerin yönetimleri onlara bırakılamayacak hale gelmiştir. Bölgede darbeler serisi gerçeklemiş, savaşlar çıkmış, binlerce insan ölmüştür.
Azerbaycan petrol taşıma güzergâhlarını çeşitlendirirken, İran bu konuda sorunlar yaşamaktadır. Komşumuz Azerbaycan ve İran dünya petrol rezervlerinin önemli bir kısmına sahiptir. Ermenistan ve Gürcistan’da petrol kaynakları bulunmamaktadır. Azerbaycan, Bakü-Tiflis-Ceyhan, Bakü-Novorossisk, Bakü-Supsa Boru Hattı ile taşıma güzergâhını alternatiflendirmiştir. İran ise taşıma işlemini Basra Körfezi’nden tankerlerle yapmaktadır.
Basra Körfezi’nin trafiğe kapanması halinde İran’ın denize çıkış noktası Trabzon’dur. İran-Irak Savaşı’nda bütün nakliye Trabzon Limanı’ndan olmuştur. 1960’lı yıllarda Trabzon’da bulunan birçok elçilik kapanırken, İran konsolosluk düzeyinde varlığını sürdürmektedir. Birçok rafinerisi bulunan İran, ambargolardan dolayı yeterli kalitede yakıt üretememektedir. Trabzon’da kurulacak bir rafineri; ambargo altındaki Rusya, Azeri ve İran petrollerinin işlenmesine, bölgemizin istihdamına, kaliteli ve ucuz petrole ulaşmamıza, alternatif stratejilere olanak sağlayacaktır.
Dr. Nurcan AŞCI DEMİRÖZ
CHP Trabzon İl Başkanı
