Türk Birliğinin yeni teşkilat şekline dönüştürülmesi dünyada önemli yer tutmaktadır. O halde “Türk Devletleri Birliği” nin oluşma tarihinin hemen sonrasında; 2022 yılının ilk olayı bu coğrafyada kardeş ülke Kazakistan’da meydana gelmiştir. Durum o kadar vahimdir!
Protesto yürüyüşleri Kazakistan’ın yanı sıra Türk dünyasına endişe vermektedir. Neden Kazakistan? perde arkasının aralanması gerekmektedir.
TÜRKAV, konuyla ilgili uzmanların ve sorumlu olanların görüş ve açıklamalarıyla kamuoyuna değerlendirme yapılmasını önemli görmektedir.
Kazakistan üzerinde bilgi kirliliği mevcuttur.
TÜRKAV, Kazakistan için bilgi kirliliğinden uzaklaşılmasını ifade ederken, gerçekçi değerlendirilmelerle kamuoyunun bilgi sahibi olmasına dikkatleri çekmektedir.
Bakın, Göstericilerin eylemleri sırasında heykelleri yıkılan Nazarbayev sözde kendini kurtarması içim yardım istediği, Yönetime karşı ayaklanan ve hakkını arayan Kazakistan halkı için Nazarbayev ve ailesi sürgüne gönderilmeli… Halkın beklentilerini karşılayabilecek ve ayni zamanda Rusya ve Çin’ e uyumlu genç biri Kazakistan’ i özgür dünyaya taşımalı gibi… Ve daha neler, neler… Haberlerle kamuoyu meşguldür.
8 Ocak’ta iki önemli gelişme yaşandığı halde. Bunlardan birincisi; Nazarbayev’e yakın olduğu iddia edilen eski Başkanı Karim Masimov’ un Almatı’daki protestocuların hükümet binalarını basması sebebiyle görevden alınarak vatana ihanet suçundan tutuklanmasıydı. İkincisi de Nazarbayev’in hiçbir yere gitmediği, aksine Tokayev’ le omuz omuza, ülkenin istikrarı için çaba sarf ettiğinin açıklanmasıydı.
Oyun burada neden oynanmaktadır? Protestoların başladığı Janözen, Kazakistan’ın batısında ve Hazar kıyıları yakınındadır.
Bölgenin sakinleri “iktidardaki” Kazak Türklerinin muhalifleri konumundaki “Küçük Cüz” Kazaklarıdır.
Kazaklar o dönemde küçük, orta ve büyük olmak üzere “üç cüz” şeklinde bölünmüş, “üç ana grup altında tasnif edilen Türk boyları federasyonu” olmuştur.
Kasım Han’dan itibaren Kazak milletinden söz etmek daha mümkün hale gelmiştir.
Kazak nüfusu hızla artarak, XVII’ nci asrın sonlarına doğru bugünkü Kazakistan’ın sınırlarına kadar yayılmıştır. Kasım Han’ın küçük oğlu Aknazar döneminde (1558-1581) bir araya gelerek merkezi otorite altında toplanmıştır.
BAĞIMSIZLIKLARI ALINDI
Kazak Hanlığı yaklaşık 270 yıl süreyle varlığını koruduysa da Çarlık Rusya’sının 1730 yılında bölgeye girişiyle birlikte bozkırların hâkimiyetini yitirmişti. Rusya bölgeye hâkim oluncaya kadar Kazak Hanlığı içerisindeki Türk boyları kendilerine özgü dil ve kültürlerini geliştirmiş ve bir Kazak kimliğinin ortaya çıkmasını yapmışlardı.
SİSLER ARDINDA BİR ARAYIŞ MI?
Kazakistan’daki olayların üzerindeki sis perdesi pek de kolay dağılmıyor.
Kazakistan gerçeğinden habersiz ahkâm kesenler, Kasım 2021 tarihinde Türkiye’nin de yer aldığı, “Türk Devletleri Teşkilatı’na dönüşen Türk dünyası yerine, neden? KGAÖ’ den yardım istedi diye, Tokayev’i topa tuttular. Kim Bunlar?
Kazakistan’ın yüzölçümü Türkiye’nin neredeyse üç katıdır. Rusya ile 5.600 km, Çin’le 1600 km uzunluğunda sınırlara sahiptir. Nüfusu 18 milyon civarında ve bunun %70 kadarı Kazak Türküdür. Yani oldukça geniş bir coğrafyada, oldukça küçük bir nüfus ve bu nüfus da %90-95’ lerin üzerinde homojen bir Kazak nüfusu da olmamıştır. Yani çok unsurlu ve oldukça da hassas bir içyapı mevcuttur. Asker mevcudu da bu kadar geniş bir ülke için son derece az durumundadır.
Tokayev’ in hareketi doğrudur. Dönem başkanlığını Türkiye’nin yaptığı “Türk Devletleri Teşkilatı’ da, “Dost ve kardeş ülke Kazakistan” yönetimine destek açıklamalarını yapmıştır. Tokayev’ in açıklamasından kim ne çıkarmak isterse Buradan TÜRKAV olarak ifade etmekteyiz ki; Türk Birliğinin rahatsızlığının göstergesi durumudur.
Türkiye’de iyi tanınan Kazakistan Büyükelçisi “Özellikle Almatı şehrinin etrafında yurt dışında yetiştirilmiş teröristler var…” diyerek konuyu az da olsa aralamıştır.
Yurt dışında yetiştirilmiş teröristler kimlerdi? Ve kimler tarafından yetiştirilmişlerdir? Rusya olduğuna dair tarihi geçmişle değerlendirme yapılabilmektedir. Nazarbayev döneminde ana dilin yerleştirilmeye çalışılmasına rağmen eğitim dilinde Rusça hali. İle Kiril alfabesinden Latin alfabesine geçilmesi, Rusça olan yer adlarının da Kazakça yazılmaya başlanması… gibi uygulamaların Rusya’nın bakışında etkisi olmuş mudur?
Bağımsızlığın ilk yıllarında ticaretini büyük ölçüde Rusya ile yapan Kazakistan, zamanla dış ticarette dünyaya açılarak Rusya’nın 8’nci sıraya gerilemiş olması mıdır?
Provokatörlerin hangi devlet veya gruplara ait olduğu henüz ortaya çıkmamıştır.
Aralık 2021 içerisinde Rusya Devlet Başkanı Putin’in “Kazakistan’ı “Rusça konuşan ülke” olarak nitelemesi sebebiyle, burada bir oldubittiye getirmesi düşünülebilir mi?
Çok zengin yeraltı kaynaklarına rağmen, halkın hala ekonomik açıdan rahatlayamaması, sorun çıkarmasını isteyenler için yaraların kaşınmasına çanak tutmakta mıdır?
Ukrayna krizi sebebiyle Batı’yla gerilim devam ederken, Rusya’nın Kazakistan sebebiyle dünya kamuoyunda yeni bir darbe almayı göze alması pek de mantıklı değildir. Üstelik Kazakistan’da yatırımları hız kazanan, son dönemde ABD’ye karşı ittifak oluşturan Çin’e rağmen…
Kazakistan’da yaşanacak bir oldubittiden en büyük zararı, bu ülkede en fazla yatırım yapmış olan AB ülkeleri (özellikle Hollanda) görecektir.
Burada Ukrayna konusunda geri adım atmayan Rusya’yı, Kazakistan sebebiyle suçlayarak, BDT ve KGAÖ ülkeleri nezdinde de saygınlığını sarsmaya çalışmak olabilir mi?
Türkiye’nin ve Türk dünyasının da Kazakistan yönetimine destek ve itidal çağrısı uygun hareket tarzıdır.
Rusya, ABD ve Çin varsa, tedbiri elden bırakmayıp, yakın takip çok önemlidir.
Kenan KURU Trabzon TÜRKAV Başkanı
