Tarım; bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretilmesi, bunların kalite ve verimlerinin yükseltilmesi, bu ürünlerin uygun koşullarda muhafazası, işlenip değerlendirilmesi ve pazarlanmasını ele alan bilim dalıdır.
Tarımsal yayım/danışmanlık ve çiftçi eğitimi görevi; kuruluş yasası gereği Tarım ve Orman Bakanlığı’nca yerine getirilmesi gereken bir “kamu hizmeti”dir.
Tarım ve Orman Bakanlığı, bazı hizmetlerin yürütülmesini özel kişilere devretse bile, hizmetin niteliği ve ilkeleri değişmez, Bakanlığın hizmetlere yönelik sorumluluğu devam eder.
Tarımsal yayım/danışmanlık ve çiftçi eğitimi hizmeti, kamu yayımcılığının işlememe gerekçeleri ortaya konulmadan, Dünya Bankası projeleri kapsamında geliştirilen ve değiştirilen projeler ile esnekleştirilmeye ya da özelleştirilmeye çalışılan bir alandır.
Bu kapsamda Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından uygulanmaya konulan projelerden biri 3 yıl süreli pilot bir uygulama olan ve 31 Aralık 2006 tarihinde sona eren “Köy Merkezli Tarımsal Üretime Destek” ya da kamuoyunda bilinen adıyla “1000 Köye 1000 Tarım Gönüllüsü” projesidir. Çiftçiye hizmetin yerinde verilmesi ve yerinde bilgilendirilmesi amacıyla Ziraat Mühendisi ve Veteriner Hekimlerden danışmanlık hizmeti satın alınmasına dayalı Proje başarılı olamadan sonuçlanmıştır.
Yayım hizmetlerinin daha aktif ve verimli bir şekilde köy ve beldelerde yürütülmesini sağlamak amacıyla 1 Ocak 2007 tarihi itibariyle “Tarımsal Yayımı Geliştirme Projesi (TAR-GEL) uygulanmaya konulmuştur. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı bünyesinde yürütülen tarımsal yayım çalışmaları kapsamında 4/B kapsamında sözleşmeli olarak köylerde istihdam edilmek üzere değişik zamanlarda yaklaşık 10.000 adet ziraat mühendisi, veteriner hekim ve gıda mühendisi işe başlatılmıştır. Ocak 2006’da 1000 kişiden oluşan Tarım Gönüllüleri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (T.K.B) bünyesi 4/B Sözleşmeli Personel statüsüne geçirilmiştir.
Uygulamaya konulan son proje, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Tarımsal Yayım ve Danışmanlık sisteminin yaygın ve verimli bir yapıya kavuşmasını sağlamak amacıyla serbest ya da Ziraat Odaları, Kooperatifler ve Birlikler bünyesinde çalışan tarım danışmanları üzerinden 2009 yılından beri tarım danışmanlığı hizmetini desteklediği halen yürürlükte olan modeldir.
Yürürlükteki mevzuata göre, Tarım Danışmanı; Sivil toplum örgütlerinde, ziraat odalarında istihdam edilen veya tarımsal danışmanlık hizmeti yürütmek üzere kendi nam ve hesabına çalışan ve Yönetmelikte belirtilen hükümlere göre sertifikalandırılmış kişilerdir.
Şu anda uygulanan Tarımsal Danışmanlık Projesi de çok ciddi sorunlar içermektedir.
Tarım danışmanları uzun yıllardır çok ciddi mali ve özlük hakları sorunları yaşamaktadır.
Tarımsal yayım ve danışmanlık desteği son 3 yıl boyunca 46.000 TL olarak sabit tutulmuş, 2022’de ek düzenleme ile 52.000 TL’ye yükselmiştir. Asgari ücretin son yıl 2 kez belirlendiği ortamda tarım danışmanlarının aldığı ücret, asgari ücretin altındadır. Dün yayınlanan tarımsal destekleme kararında bu miktarın 72.000 TL ye yükseltilmesi mali kayıplar sorununu çözmekten uzaktır. Destek miktarı yeni bir düzenleme ile derhal artırılmalıdır. 2 taksit yerine yılbaşında ödenmelidir.
Sözleşmeli personelin iş güvencesi yoktur. Bu güvencesizliğin yarattığı işten atılma ve yeniden işsiz kalma korkusu ve geleceğini planlayamama endişesi, kişinin çalışma şevkini kırmakta ve iş veriminin düşmesine neden olmaktadır. Tarım danışmanları kısa süreli sözleşmeler üzerinden işsiz kalma korkusu yaşamakta, geleceklerini planlayamamaktadır.
Tarım danışmanlarına işsizlik sigortası primi ödemesi yapılmaması nedeniyle işsiz kalmaları durumunda yeni bir iş bulmak için geçen sürede maddi olarak sorun yaşamaktadırlar.
Tarım danışmanlarının mali ve özlük hakları düzeltilmeli, çalışma koşulları ve ücretleri iyileştirilmelidir.
Bakanlık bünyesinde çalışan bir ziraat mühendisi ile aynı eğitimi almış ve aynı işleri yapan tarım danışmanlarının ücreti “eşit işe eşit ücret” ilkesi gereği Bakanlık teknik personeli düzeyine yükseltilmelidir.
Tarım danışmanlarının 1-2 yıllık kısa süreli sözleşmeler üzerinden işsiz kalma korkusu, 5-10 yıllık uzun süreli sözleşmeler yapılarak ortadan kaldırılmalıdır.
Kadın tarım danışmanlarının doğum izni dahil yaşadığı sorunlar çözülmelidir.
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası; her zamanki gibi bu sorun dahil meslek ve meslektaşlarımıza ilişkin tüm sorunlara bütüncül ve kalıcı çözümler önermektedir.
Tarım sektöründeki sorunların köklü çözümü için; kısa, orta ve uzun vadede, ülkemizdeki ithalat kolaycılığına dayalı ekonomi politikaları yerine üretim ekonomisini, sermaye öncelikleri yerine kamusal çıkarları, lüks ve savurganlığa dayalı yönetim anlayışı yerine tasarrufları, gündelik politikalar yerine planlı kalkınmayı önceleyen anlayışın bir an önce yaşama geçirilmesi gerekmektedir.
Bugün daha etkin, verimli, üretime dayalı yeni istihdam olanakları yaratan bir tarımsal kamu yönetimine, işsizlik sorununa duyarlı bir kamu istihdam politikasına gereksinim vardır.
Eğitim-istihdam-yatırım politikaları birlikte planlanmalı, eğitimde altyapı ve kalite sorunu çözülmeli, işsizlik sorununun çözümüne yönelik kamuda istihdam artırılmalı ve özel sektörde çalışma olanakları iyileştirilmelidir.
Personel istihdamındaki esneklik ve özelleştirme uygulamasının sonuçları, tarımsal yayım ve çiftçi eğitimi alanında ortadadır. Soruna çözüm bulmak adına gündeme getirilen projeler, sorunları çözemediği gibi, yeni sorunlar oluşturmaktadır.
Bu nedenle;
Ziraat Mühendisleri kamu ve özel sektörde mühendise yakışır ücretle, güvenceli olarak istihdam edilmelidir.
Kamuda yeterli sayıda kadro derhal açılmalıdır, güvencesiz sözleşmeli değil kadrolu atama yapılmalıdır.
Bakanlık teşkilat yapısında “Çiftçi Yayım ve Eğitim Şubeleri” tekrar açılıp eğitim ve yayımda birlik sağlanmalı, yeterli sayıda ve nitelikli personel için yeni istihdam ortamı yaratılmalıdır.
Kamu yönetimine sesleniyoruz;
Tarım danışmalarının sorunları çözülmelidir.
Atanamayan ve atama bekleyen binlerce meslektaşımızın ataması yapılmalıdır.
Cemil PEHLEVAN ZMO Yönetim Kurulu Adına
