AV. REMZİ KAZMAZ : ÇAYIN SORUNU, ÇÖZÜMÜ VE ÖNERİLER

Dünyada sudan sonra en fazla içilen çay ülkem insanına, kendileri tarafından hem üretilen hem de fazlasıyla tüketilen milli bir ürünümüz haline gelmiştir. Dünyada iki bin yıldan bu yana kullanılan çay ülkesinde 1938 – 1940 yıllarında Rize’de üretilmeye başlanmıştır. 1945 yılına kadar çaycılığın geliştiği bir dönem olmuştur. Ülkenin içinde bulunduğu bu sefalet ve yoksulluk döneminde Gürcistan’dan ithal edilen çay gerek bölgelerin gerekse ülkenin ekonomisine değer katarak günümüze kadar milli unsurumuz olmuştur. 1950 – 1970 her bakımdan en verimli dönemi olmuştur çayın… Bu dönemde Londra laboratuvarlarında yapılan tehlikede Türk çayı olarak kaliteli bulunmuş ayrıca stratejik ürün ürün konumuna gelmiştir.

1984 yılında çay üretimi özel sektörü açan siyasiler olarak Rize ve ülke için çok tehlikeli bir durum yaratmışlardır. Üretime başlayan özel sektör fabrikaları ilk başta hazırlıksız bilgi ve tecrübeden yoksun, gereken alt yapısı olmayan, merdiven altı faaliyetlerle sürdürülen üretim faaliyetleri kısa bir süre sonra çöktü ve olan çay, müstahsiline ve işçisine olmuştur. Toplanan çayların karşılığı alınamadı, birçok fabrika kapanmıştır.

Bir tarafta çayın özelleştirilmesi yapılırken diğer taraftan da aynı hükümet özel sektörün gelişimi önünde bürokrasi engelleri çıkartmış, ekonomik olarak desteklememiş, pazarlama başarılı olamamış, mevcut çay yasası bu konuda yol haritası olamayınca çayın o dönem içine girdiği bunalım bugün hala devam etmektedir.

Çaykur ise tanınmış markaları var olan büyük bir pazarı ve fiziki mal varlığıyla güçlü olmasına rağmen bir tarafta kamu iktisadı teşebbüslerinin ülkemizdeki ağır aksak işleyen yanları ile üzerlerinden hiç eksilmeyen siyasi baskı ve engellemeler ÇAYKUR’un çay konusunda başarılı bir çizgide olmasını engellemiştir.

Çay sektörünün bugünkü durumuna baktığımızda ;

Çayın getirisi önemli oranda azalmıştır.
Stoklar gereğinden fazla olup elde kalmıştır.
Tanıtım ve ihracat yetersizdir.
Kaçak çay ülkenin her tarafındadır.
Kota ve kontenjan sorunu hala devam ediyor.
Uzun zamandır hala bir ÇAY KANUNU hazırlanmadı.
Özel sektör çay taban fiyatının altında alım yapıyor.
Müstahsil büyük mağduriyetler yaşamaktadır.
Toprak yıllardır kimyasal gübre ile çoraklanmıştır.
Yıllardır budama yanlış ve eksik yapılmakta o nedenle çayın kalitesi ve verimliliği azalmaktadır.
Fabrikada çayın üretimi sağlıksız işlenmektedir.
Çay üretimi üç dört aydır durmuştur, çaya herhangi bir destek yoktur.
ÇAYKUR’da liyakat sistemi kaybolmuştur.
Teknik ve uzman kadrosuna yok denecek kadar azalmıştır.

                
                    ÇÖZÜM VE ÖNERİLER

Öncelikle bir ÇAY KANUNU yapılmalıdır. Özel sektör ÇAYKUR’lar, çay birlikleri, kooperatif, sendika üreticileri içine alacak bir çay kanunu yapılarak çayın tarladan sofraya kadar yolculuğu kanunu güvencesinde olmalıdır.

ÇAYKUR’un üzerinde kara bulut gibi dolanan siyasi sarmallara derhal bir son verilerek bürokrasi çarkından kurtarılmalıdır.

ÇAYKUR Varlık Fonundan derhal çıkartılarak desteklenmeli ve borçları yapılandırılmalı. Devlet bu konuda teşvik ve destek vermeli.

Çayın tüm sorunlarının tartışılacağı ve çözümleneceği bir üst kurul kurulmalı, bu kurulda özel sektör ÇAYKUR müstahsil birliklerinin temsilcileri olmalıdır.

Kaçak çay karşı sert tedbirler almalı, cezalar caydırıcı olmalıdır. Kaçak bulunduğu yerde yakılmalıdır.

Kimyasal gübre terk edilmeli, organik veya yarı organik gübreye geçilmelidir.